Vaka-i Vakvakiye; Diğer Adıyla "Çınar Vakası" (31 Mart Vak'ası)

Çok küçükken ablam, doğumgününde "bugün vaka-i vakvakiye" diye evde döner dolaşırdı. Ben de "ördeklerle ilgili bir vaziyet midir, ördeklerin doğumgünü müdür?" diye anlamsız gözlerle onu izlerdim. Çok zaman sonra tarih derslerine merakım arttığı dönemde aslında kanlı bir olayın yıldönümü olduğunu öğrendim. Halbuki bu olayın tarihi ile 31 Mart'ın bir ilgisi de bulunmamaktaydı. Yine Osmanlı tarihine gözattığımda farkettim ki 31 Mart, bir ayaklanma olayının anatomisiymiş.

Çınar Vakası denilen bu olay şöyle gelişmiştir: 4.Mehmet‘in saltanatı sırasında İstanbul’da Ağustos 1656’da sadrazam olan Süleyman Paşa, sürüp giden nakit ihtiyacı ve darlığını gideremediği; askerin aylığını ayarı bozuk akçeyle verdiği için ekonomik anlamda askerlerle saray arasında sorun çıkmıştır. Askerler, alışverişlerini bu ayarsız parayla yapmak istediklerindeyse esnafla karşı karşıya gelmişler ve türlü olaylar ortaya çıkmıştır. Bu sırada Girit’ten dönen 200 kadar yeniçeri, 9 aylık alacaklarını alamadıklarını bahane ederek ayaklanırlar. Bu ayaklanmaya sipahiler de katılır. 4 Mart 1656 Cumartesi günü, isteklerini saraya bildirirler. Asilerin istekleri doğrultusunda yeniçeri ağası, kul kethüdası ve bazı ocak subayları değiştirilir. Nasihat için asilerin toplandıkları Atmeydanı’na (bugünkü Sultanahmet Meydanı) o gün ve ertesi gün gönderilen görevlilerin çabaları da sonuç vermez. Ayaklanmanın kolaylıkla bastırılamayacağı anlaşılınca padişah 4.Mehmet, Alay Köşkü’nde ayaklananların elebaşılarını kabul eder; öldürülmelerini istedikleri 30 asiden bazıları öldürülür ve cesetleri Atmeydanı’ndaki büyük çınar ağacına asılır. İşte bu yüzden olay "Çınar Vakası" olarak kabul görür. Kimi kaynaklara göre bu olayın başka bir adı da Vak’a-i Vakvakiye’dir. 

Vakvak, söylenceye göre, meyvesi insan başı olan bir cehennem ağacıdır. Çınar ağacına asılan insanlardan ötürü benzetme yapılarak olaya bu ad verilir. Ayaklananlar, 8 Mart 1656 günü, öteki kaçakların bulunup idam edilmeleri koşuluyla dağılırlar, dükkânlar yeniden açılır. Ayaklanmacı elebaşılar, bu olaydan sonra meydan ağaları olarak ün salıp büyük etki kazandılarsa da olaydan 2 ay sonra 8 Mayıs 1656’da, Sadrazam Boynuyaralı Mehmet Paşa tarafından "sarayda toplanıyoruz" bahanesiyle divana çağrılırlar ve öldürülürler. Ayaklanmanın öteki ileri gelenleri de, kent kapıları iki gün kapatılıp ele geçirilerek öldürülürler.